LTĐH 2012: TỔNG HỢP LÍ THUYẾT 6_ Đột biến số lượng NST

I. Lệch bội.

1. Khaí niệm.

Là những biến đổi về số lượng NST xảy ra ở một hay một số cặp NTS.

* Các dạng thể lệch bội:

- Thể không nhiễm: 2n - 2

- Thể một nhiễm: 2n - 1

- Thể một nhiễm kép: 2n -1 - 1

- Thể ba nhiễm: 2n + 1

- Thể ba nhiễm kép: 2n +1 + 1

- Thể bốn nhiễm: 2n + 2

- Thể bốn nhiễm kép: 2n + 2 + 2

2. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh.

* Nguyên nhân: Các tác nhân vật lí, hóa học hoặc sự rối loạn của môi trường nội bào làm cản trở sự phân li của một hay một số cặp NST.

* Cơ chế: sự không phân li của một hay một số cặp NST trong giảm phân tạo ra các giao tử thừa hay thiếu một hoặc vài NST.

3. Hậu quả của các lệch bội.

- Sự tăng hay giảm số lượng của một hay vài cặp NST một cáh khác thường đã làm mất cân bằng của toàn hệ gen nên các thể lệch bội thường không sống được hay giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản tuỳ loài.

4. Ý nghĩa của các lệch bội.

Đột biến lệch bội cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hoá, trong chọn giống sử dụng thể lệch bội để thay thế NST theo ý muốn. Dùng để xác định vị trí của gen trên NST.

II. Đa bội.

1. Khái niệm: Là hiện tượng trong tế bào chứa số NST đơn bội lớn hơn 2n.

2. Phân loại đa bội.

a. Tự đa bội: là tăng số NST đơn bội của cùng một loài lên một số nguyên lần gồm đa bội chẵn (4n, 6n...) và đa bội lẻ (3n, 5n...).

b. Dị đa bội: là hiện tượng cả hai bộ NST cuả hai loài khác nhau cùng tồn tại trong một TB.

3. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh.

- Do tác nhân vật lí, hoá học và do rối loạn môi trường nội bào, do lai xa. Khi giảm phân bộ NST không phân li tạo giao tử chứa (2n) kết hợp gt (n) thành cơ thể 3n hoặc gt(2n) kết hợp với gt (2n) thành cơ thể 4n.

- Trong lần nguyên phân đầu tiên của hợp tử (2n), nếu tất cả các cặp không phân li thì tạo nên thể tứ bội.

4. Hậu quả và vai trò.

a. Ở thực vật: Đa bội thể là hiện tượng khá phổ biến ở hầu hết các nhóm cây.

Đa bội lẻ tạo cây không hạt

Đa bội chẵn tạo giống mới cho chọn giống và tiến hoá.

b. Ở động vật: Hiện tượng đa bội thể rất hiếm xảy ra gặp ở các loài lưỡng tính như giun đất; loài trinh sản như bọ cánh cứng, tôm, các vàng, kì nhông…

c. Các đặc điểm của thể đa bội.

TB đa bội có số ADN tăng gấp bội nên quá trình sinh tổng hợp các chất hữu cơ xảy ra mạnh mẽ nên thể đa bội có TB to, cơ quan dinh dưỡng lớn, phát triển khoẻ chống chịu tốt.

Các thể đa bội lẻ không có khả năng sinh giao tử bình thường như các giống cây không hạt như nho, dưa…